Mleko jest podstawowym składnikiem diety dziecka, szczególnie w pierwszych miesiącach jego życia. Dla wielu rodziców dostarczenie dziecku tego pożywienia jest niestety sporym problemem. Nietolerancja laktozy jest jedną z najczęściej występujących dolegliwości układu pokarmowego u najmłodszych. Czym jest i jak prawidłowo ją leczyć? Odpowiedzi poniżej.
Nietolerancja laktozy u dzieci – przyczyny i objawy
Laktoza jest cukrem mlecznym, w którego skład wchodzą dwa cukry proste: glukoza i galaktoza. Stanowi wartościowy składnik odżywczy – wspomaga wchłanianie wapnia, cynku czy magnezu, bierze też istotny udział w budowie tkanek mózgu, właściwej flory bakteryjnej jelit, reguluje gospodarkę hormonalną w zakresie odczuwania głodu i sytości. Metabolizm laktozy polega na rozłożeniu jej na wspomniane dwa cukry przez laktazę – enzym wytwarzany w błonie śluzowej jelit. Nietolerancja występuje wówczas, gdy w organizmie dziecka enzym ten nie jest wytwarzany (alaktazja), lub jest go za mało (hipolaktazja) do pełnego strawienia laktozy.
Źródeł problemu i czynników wpływających na wystąpienie nietolerancji laktozy jest wiele:
- Wcześniactwo – zwiększa prawdopodobieństwo tymczasowej nietolerancji, która mija wraz z rozpoczęciem procesu wytwarzania laktazy w jelitach.
- Defekty metaboliczne – skutkujące niedoborem laktazy, a ich objawy mogą być widoczne w pierwszych dniach życia (przeważnie już po pierwszym karmieniu).
- Przebyte choroby – oprócz wrodzonego, nietolerancja może mieć również charakter nabyty, a wynika ona wówczas z uszkodzeń nabłonka i kosmków jelitowych, do których doszło w związku z przebytymi chorobami (m.in. celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, lamblioza, mukowiscydoza), a także przyjmowanymi lekarstwami (np. antybiotykami).
- Zmniejszenie produkcji enzymu – w niektórych przypadkach nietolerancja jest rezultatem naturalnego procesu wygaszania przez organizm wytwarzania laktazy w okresie późnego dzieciństwa lub dojrzewania.
Największe ilości laktozy znajdują się w mleku kobiet karmiących (nawet do 7,5% – w porównaniu do mniej niż 5% w przypadku np. mleka krowiego), dlatego też jego spożycie przez dziecko z nietolerancją jest szczególnie niekorzystne. Jeśli organizm nie jest w stanie strawić tego cukru, dochodzi do procesu jego fermentacji przez bakterie, a w rezultacie wytworzone zostają kwasy i gazy, które podrażniają błonę śluzową jelit. Bóle jamy brzusznej, wzdęcia czy kolka niemowlęca są następstwami zaburzeń homeostazy osmotycznej układu pokarmowego. Skala nasilenia objawów rośnie wraz z ilością spożytej laktozy, a nietolerancji towarzyszyć mogą częste biegunki i wymioty.
Rozpoznanie i leczenie nietolerancji laktozy
Zdiagnozowanie nietolerancji u najmłodszych wymaga przeprowadzenia testów. Z diety niemowlęcia – na określony czas – usuwane są produkty spożywcze o wysokiej zawartości laktozy, a następnie przywraca się je w celu porównania reakcji organizmu na pokarm w obu okresach. Dzieci nieco starsze poddać można wodorowym testom oddechowym. Próbki wydychanego powietrza pobrane na czczo zostają zestawione z zebranymi po spożyciu roztworu laktozy. Jeśli znacząco różnią się one stężeniem wodoru, świadczy to o tym, że w jelicie grubym zaszedł proces fermentacji, w trakcie którego uwalniany jest wodór, a to z kolei wskazuje na niedostateczną produkcję laktazy w organizmie dziecka.
Leczenie nietolerancji laktozy ordynuje lekarz. Alaktazja wrodzona wiąże się z koniecznością odstawienia cukrów mlecznych do końca życia. Ramy czasowe i zastosowane metody w pozostałych przypadkach niedoborów ustalane są indywidualnie dla każdego pacjenta, z uwzględnieniem stopnia nietolerancji i jej przyczyn. Całkowita rezygnacja z podawania laktozy mogłaby być związana z niedostarczeniem niemowlęciu istotnych wartości odżywczych, dlatego też elementem żywienia dzieci z nietolerancją powinny być specjalne produkty mleczne o obniżonej (a nawet zerowej) zawartości tego cukru, jak np. mleko HiPP Comfort. Zaleceniem lekarza prowadzącego może być też wspomaganie trawienia poprzez stosowanie specjalnych preparatów laktazy. Dodatkowe informacje rozszerzające opisywany temat można znaleźć w artykule nietolerancja laktozy u niemowląt.
